Metaanaliza jako krytyczne założenie w redagowaniu publikacji medycznej

Dynamiczny postęp badań naukowych sprawia, że bardzo często kilka nie­zależnych zespołów badaczy pracuje nad rozwiązaniem tego samego problemu naukowego. Sytuacja taka może prowadzić do ukazania się w piśmiennictwie medycznym wielu artykułów poświęconych temu samemu zagadnieniu. Co więcej, często zakłada się, że wynik pojedynczego, poprawnie wykonanego eksperymentu nie jest wystarczającym dowodem potwierdzającym wiarygod­ność otrzymanych wniosków. Dopiero potwierdzenie relacji między obserwa­cjami przez różne zespoły naukowe pozwala uznać dany model zjawiska za dostatecznie wiarygodny. Niemniej jednak artykuły oryginalne dotyczące tego samego zagadnienia badawczego mogą prezentować różne wyniki. Czasami są to różnice tylko ilościowe, tzn. różni się tylko model statystyczny (np. wartości średnich w grupach), który prowadzi do tych samych wniosków końcowych.

Spotyka się jednak badania, w których różnice ilościowe są na tyle znaczące, że prowadzą do różnych, czasami sprzecznych wniosków biologicznych. Po­wstaje wówczas problem, które wyniki można traktować jako „prawdziwe”, a które jako „fałszywe”. W rozwiązaniu tego problemu pomaga tzw. systema­tyczny przegląd piśmiennictwa (ang. systematic review).

Celem tego przeglą­du jest zebranie wszystkich dostępnych artykułów dotyczących wybranego problemu badawczego oraz ocena homogenności opublikowanych wyników. Dokonuje się go korzystając z baz danych piśmiennictwa medycznego (np. MedLine), zadając odpowiedni klucz wyszukiwania. Ważne jest, by klucz był tożsamy z zagadnieniem badawczym, co zagwarantuje wybór właściwych artykułów do systematycznego przeglądu. Pozwala to odrzucić prace niespełniające przyjętych kryteriów jakości. Kolejnym etapem systematycznego przeglądu piśmiennictwa jest analiza zgodności publikowanych wniosków. Jeżeli wszystkie prace prowadzą do tych samych wniosków jakościowych, a publikowane wyniki ilościowe nie różnią się istotnie między publikacjami, można dokonać ich metaanalizy.

Metaanaliza polega na odpowiednim uśrednieniu wyników wielu publikacji, tak by otrzymać jeden „zbiorczy” wynik. Przykładowo, jeżeli chcemy określić jak duża jest wartość korelacji między obserwacjami, można, stosując odpowied­nie metody uśrednienia, wyznaczyć średni współczynnik korelacji z opubli­kowanych w piśmiennictwie wyników badań. Jeżeli przyjąć, że efektem każ­dego opublikowanego eksperymentu jest model badanego zjawiska, to meta- analiza prowadzi do wyznaczenia „modelu uśrednionego” badanego zjawiska.

Przy poprawnej metodologicznie metaanalizie, wiarygodność „modelu uśred­nionego” może być większa niż wiarygodność pojedynczych modeli opisywa­nych w kolejnych publikacjach. W metaanalizie najczęściej stosuje się uśred­nienie ważone, przy czym waga jest tym większa, im mniejsze jest obciążenie modelu opisanego w danej publikacji.

Jeżeli zaś analiza homogeniczności publikacji pokazuje istotną zmienność wyników (np. nie zachodzą na siebie przedziały ufności dla estymowanych parametrów), należy przystąpić do identyfikacji przyczyn tych rozbieżności (ang. publications bias). Jedną z możliwych przyczyn jest stosowanie różnych kryteriów diagnostycznych do tej samej jednostki chorobowej. Drugą częstą przyczyną jest uwzględnianie w modelach różnych zmiennych zakłócających. Analiza tych przyczyn może zostać przedstawiona w artykule przeglądowym, który powinien także sugerować sposoby ich eliminacji w nowych publika­cjach.

Z uwagi na bardzo szybko rosnącą liczbę publikacji medycznych, metaanaliza staje się coraz bardziej powszechna, a jej metody bardziej zaawansowane.

zapraszam również po bardzo ciekawy art (eng):   http://www.plosone.org/article/info%3Adoi%2F10.1371%2Fjournal.pone.0081823