Doktorat – czy warto?

Dróg prowadzących do i od doktoratu jest wiele, nie wszystkie są tak oczy­wiste, jak te przypominające biografię intelektualisty zanurzonego w świecie akademickim, jego etosie i wartościach. Dzieje się tak między innymi z powodu egalitaryzacji studiów doktoranckich, na którą wpływa przede wszystkim upowszechnienie studiów wyższych (I i II stopnia) oraz zmiana profilu samych studiów. Zgodnie z Deklaracją Bolońską studia doktoranc­kie mają stać się dostępne dla coraz większej liczby osób, które do ich pod­jęcia motywowane są dodatkowo przez wyjątkowo niską ocenę zawodowe­go tytułu magistra. Wydawać by się mogło, że hasło „awans społeczny” jest dziś nieaktualne, bo przypisane do określonego zjawiska społecznego w czasach socjalizmu. Opisywało ono wówczas zmianę miejsca jednostki w strukturze społecznej, co miało charakter nobilitujący, bowiem łączyło się z zyskaniem szacunku w otoczeniu, a także wyższymi dochodami. Przechodziło się wtedy do klasy prominenckiej, uprzywilejowanej, którą stać było na przykład na posłanie dziecka na studia, zamiast przyuczać je do konkretnego zawodu.

Czy warto zrobić doktorat z medycyny?

Doktorat powinno się wykonywać z tej dziedziny którą się lubi i która jest nam szczególnie bliska, a nie z takiej, którą warto robić! Wielu młodych ludzi uważa, że obecnie doktorat to nic strasznego, to tylko III stopień studiów wyższych (po stopniu inżyniera i magistra). W naszym kraju nastąpiła dewaluacja znaczenia i wartości magisterium. Na studia doktoranckie warto jednak iść, znaczenie ma za to dziedzina z jakiej chcemy je robić. Medycyna od wielu lat znajduje się w na szczycie listy najlepiej postrzeganych i jednocześnie prestiżowych kierunków studiów doktoranckich.

Medycyna to niełatwa i wymagająca dziedzina. Zależy też w jakim trybie ma być robiony doktorat i w jakim trybie specjalizacja lekarska. Sporo też zależy od tego, z jakiej szczegółowej dziedziny medycznej ma być pisana rozprawa doktorska, czyli czy ma to być jakaś dyscyplina teoretyczna, czy też może kliniczna, która wymaga praktyki medycznej, a nie tylko samej teorii. Można to oczywiście odpowiednio pogodzić i jest na to wiele różnych sposobów. Wymagane jest jednak większe zaangażowanie, niż przy doktoracie z innych dziedzin naukowych.

Doktorat z medycyny można robić z tzw. wolnej stopy, lub na studiach doktoranckich. Na studiach doktoranckich we wszystkim pomaga uczelnia (np. ustala promotora i recenzentów) i wypłaca stypendium 1000 zł. W przypadku studiów doktoranckich, problemem jest jednak specjalizacja, która w tym wypadku jest bezpłatna. Staże specjalizacyjne w szpitalach wymagają bowiem pracy w godzinach 7:30– 15:00, czyli w tym samym czasie, w którym doktorant ma zajęcia na uczelni, co trudno pogodzić. Osoba będąca na studiach dziennych doktoranckich nie może więc robić rezydentury. Wielu uważa zatem, że lepszym wyjściem jest doktorat robiony z wolnej stopy i specjalizacja na rezydenturze (pensja 1700 zł), etacie (pensja zależy od umowy zawartej z pracodawcą), ostatecznie w ramach wolontariatu.

Przy doktoracie robionym z wolnej stopy, ważny jest jego koszt, który na studiach doktoranckich ponosi uczelnia i państwo w ramach grantów naukowych. Nauki medyczne są dosyć drogie: obrona pracy to ok. 10 tys. zł, plus koszty badań naukowych (nawet do 100 tys. zł).

Czy warto zrobić doktorat z prawa?

Jeśli praca naukowa planowana w ramach doktoratu ma realny związek z branżą, w której pracujemy lub zamierzamy pracować, to oczywiście doktorat zdecydowanie polepszy nasze kwalifikacje, a przez to i sytuację zawodową. W każdej poważnej i rozwojowej firmie pracownik z doktoratem to duży i pożądany atut (np. w branżach biotechnologicznych, medycznych). Jeśli jednak praca doktorska ma dotyczyć np. historii sztuki lub polonistyki, a potencjalny doktorant jest managerem i prowadzi własną firmę, to poza satysfakcją, nie przyniesie profitów. Prawo jednak stanowi tą dziedzinę zawodową, która preferuje wysokie kwalifikacje. Warto zatem zrobić doktorat z prawa, bez względu, czy specjalizujemy się w prawie karnym, prawie pracy itp.

Poza tym, że doktor prawa może otrzymać pracę na uczelni wyższej i kontynuować swoją karierę naukową, to zyskuje też dzięki doktoratowi ogromne szanse zdobycia bardzo prestiżowej pracy w różnych jednostkach administracji państwowej – np. jako doradca prawny przy spółkach Skarbu Państwa, mając doktorat najlepiej z prawa handlowego lub też przy dodatkowej specjalizacji, jako syndyk masy upadłościowej. Doktorat z prawa nie jest jednak jeszcze w Polsce warunkiem sine qua non kariery w sądownictwie, a w szczególności kariery w sądownictwie powszechnym. Na przykład sędziowie Sądu Najwyższego, którzy awansowali tam z Sądów Apelacyjnych, zwykle nie mają wcale stopnia doktora, a tym bardziej sędziowie Sądów Odwoławczych. Wraz jednak ze wzrostem popularności studiów doktoranckich, sytuacja ta z pewnością z czasem ulegnie zmianie. Warto więc nie zwlekać i ponieść pewne wyrzeczenia związane z robieniem doktoratu. To z pewnością zaprocentuje w przyszłości.

Oczywistym profitem jest też niewątpliwie zyskanie większego prestiżu wśród klientów, jeśli prawnik z doktoratem pracuje np. jako adwokat. Doktorat z prawa w każdym wypadku przekłada się więc nie tylko na większy prestiż i możliwości zawodowe, ale także i na większe profity finansowe.

Czy warto zrobić doktorat z ekonomii?

Jeżeli ktoś oczekuje, że mając doktorat ma szansę zrobić błyskawiczną karierę na uczelni, to ma rację tylko częściowo, bo przy obecnym niżu demograficznym to bardzo trudne. Kariera naukowa i robienie doktoratu do proces długi, czaso- i pracochłonny oraz niewątpliwie wymagający poświęceń, także finansowych. Nauki ekonomiczne to dziedzina wyjątkowa pod tym względem, bo ekonomia to biznes, a tu bardziej niż gdziekolwiek indziej liczy się doświadczenie i wiedza. Stopień „dr” przed imieniem i nazwiskiem na wizytówce ekonomisty i biznesmena, na dodatek wraz z MBA, może w przyszłości otworzyć przed nim wiele ważnych drzwi. Jednak na pewno ważna jest przede wszystkim praktyka, doświadczenie i skuteczność działania. Jeżeli np. jesteś maklerem giełdowym, to o Twoim awansie nie zdecyduje tylko zdobyty doktorat, a skuteczność zarabiania na giełdzie. Pracodawcy oczekują bowiem szeregu rozwiniętych kompetencji miękkich, a nie samego tylko doktoratu.

Doktorat z ekonomii jest łatwiejszy do wykonania, niż np. doktorat z prawa czy medycyny. Pozwala za też poznać ludzi o podobnych zainteresowaniach, odkryć u siebie nowe możliwości i zdolności, rozwija zainteresowania i daje nowe doświadczenia oraz wyzwania intelektualne. Pozwala tworzyć nową wiedzę, mającą realny wpływ na otaczającą nas rzeczywistość gospodarczą.Doktorat z ekonomii musi jednak obecnie stanowić ciekawy merytorycznie, aktualny i opłacalny projekt, który będzie miał realne znaczenie dla otoczenia społeczno-gospodarczego i będzie możliwe wdrożenie jego wyników. Tylko wtedy można liczyć na uzyskanie środków finansowych na jego realizację w formie grantu naukowego. Koszty obrony takiego doktoratu to obecnie ok. 8 tys. zł.

Doktorat z ekonomii z pewnością przyda się bardzo osobom pracującym szczególnie w dużych firmach, lub też osobom chcącym prowadzić badania na potrzeby swojej firmy, z obszaru ekonomii, finansów lub zarządzania. Można go zrobić w ramach dziennych studiów doktoranckich, lub w formie eksternistycznej. Obecnie wiele firm finansuje doktoraty robione w ramach obu form, np. w zamian za późniejsze zatrudnienie doktoranta lub współpracę z jego firmą.

Warsztat naukowy doktoranta…

Dobry warsztat naukowy doktoranta, to podstawa gwarantująca w efekcie skuteczna obronę i uzyskanie stopnia doktora. Na właściwie pojęty warsztat naukowy doktoranta składa się wiele czynników, wśród których znajdują się m.in.: systematycznie powiększany dorobek naukowy, czyli publikacje, udział w konferencjach naukowych, nagrody, odbyte staże (w tym staże zagraniczne), członkostwo w kołach naukowych i organizacjach naukowych i ewentualnie pełnione tak funkcje, certyfikaty językowe itp. Najważniejszy jest oczywiście ustalony sensowny doktorancki projekt badawczy, umiejętność jego przeprowadzenia, przedstawienia analizy i dyskusji jego wyników, oraz umiejętne wyprowadzenie wynikających z niego, właściwych wniosków. Końcowym efektem jest skuteczna obrona doktoratu oraz ogólne przygotowanie w ramach dziedziny w której doktorat był wykonywany.

W ramach warsztatu naukowego doktorant rozwija swój warsztat badawczy. Musi więc nauczyć się wykonywania badań naukowych oraz właściwej analizy i wnioskowania wyników badań. W ramach prowadzonych badań uczy się też sztuki pozyskiwania środków finansowych na badania, w postaci grantów naukowych. Ponadto, uczy się wyszukiwania i korzystania ze źródłowych materiałów bibliograficznych innych autorów, w tym wykonywania tematycznych przeglądów bibliograficznych, w zakresie aktualnej wiedzy na dany temat. W dalszej kolejności uczy się samodzielnego pisania publikacji i prac naukowych oraz ich późniejszej prezentacji na sympozjach i konferencjach naukowych. Doktorant musi opanować sztukę oratorską przed szerokim gremium naukowym, na dodatek umiejętnie broniąc swoich argumentów i wyników badań. Całość tych zabiegów ma ostatecznie służyć nabyciu doświadczenia niezbędnego do skutecznej obrony doktoratu, a być może i przyszłej pracy na uczelni w charakterze adiunkta, czyli pracownika naukowo-badawczego.