Zasady metodyczne procesu doktoryzowania
Niewiedza subiektywna nie jest problemem naukowym, lecz dydaktycznym. Niewiedzę tego rodzaju doktorant może zlikwidować np. w procesie studiów nad literaturą, podczas studium doktoranckiego, na konsultacji u profesora, na specjalistycznych wykładach, czyli dzięki istniejącym źródłom wiedzy.
Aby ustalić zakres niewiedzy o charakterze obiektywnym, trzeba dysponować już pewną wyjściową wiedzą, powinna być zatem zlikwidowana dydaktyczna niewiedza doktoranta. Dopiero już coś wiedząc, zakreśla się to, czego się nie wie i na tym obiektywnym polu niewiedzy chce się poznać prawdę. Na przykład wiadomo, jaki zespół czynników aktywizuje konsumenta, gdy podejmuje on indywidualne decyzje rynkowe w swoim interesie. Wiadomo również, iż wyników badań w zakresie tych czynników nie można przenosić na działania zbiorowe (kolektywne, w interesie grupowym). A zatem problemem naukowym wciąż pozostaje problem czynników skłaniających konsumentów do działań w interesie zbiorowym. Kolejno podejmowanymi problemami naukowymi mogą być np. relacje pomiędzy cechami osobowości a przystępowaniem do konsumenckich akcji zbiorowych, wielkością grupy konsumentów a skłonnością do działań zbiorowych (w interesie grupowym), co powoduje, że pewna grupa konsumentów potrafi wznieść się ponad własne interesy i ponad wszelkie podziały wynikające ze zróżnicowania interesów oraz sytuacji, a inni konsumenci zachowują postawę tzw. free riders – „wolnych jeźdźców”, czyli gapowiczów, tzn. tych, którzy korzystają z aktywności innych.
Niewyznaczenie w temacie pytań określających rozmiary niewiedzy i braków w dotychczasowej wiedzy o temacie rodzi trzy poważne skutki, a mianowicie:
• praca bez problemu naukowego jest pozorowaną pracą naukową, chyba że jest poświęcona tak wąskiemu tematowi, iż zakreśla on jedyny cel pracy – w ten sposób cel zastępuje problem; o ile jest to dopuszczalne, a przez to dość powszechne, w pracach dyplomowych, o tyle dyskwalifikuje pracę doktorską;
• praca bez problemu/celu oznaczałaby przypadkowe gromadzenie materiałów i informacji, przypadkowość metod (jako że problem wywołuje potrzebę określonych metod), „wszystkoizm”; sprawdziłoby się spostrzeżenie Seneki, iż „zawsze będą wiać przeciwne wiatry, jeśli nie znasz portu, do którego płyniesz”;
• praca bez kierunku wyznaczonego pytaniem badawczym słabo motywuje do badań; autor nie ma bowiem perspektywy wniesienia czegoś nowego do poznania rzeczywistości/zjawisk; nieatrakcyjność podejmowanego trudu łatwo prowadzi do stresu, który pojawia się już w pierwszym etapie przygotowywania pracy.