Porady dla doktorantów

Porady dla doktorantów:

Stawiaj problemy, hipotezy i cele badawcze, które odpowiadają rze­czywistemu stanowi przedmiotu badania i odzwierciedlają istotę problemu badawczego, a jednocześnie są możliwe do weryfikacji – nie próbuj na siłę „upiększać” badania stawianiem m.in. hipotez ponad własne możliwości lub – co gorsza – niemożliwe do weryfikacji żadną ze znanych Ci metod badawczych lub jakąkolwiek ze znanych w ogóle metod badawczych. Nie dopasowuj na siłę metod badawczych do hipo­tez tylko po to, aby zminimalizować stopień trudności ich weryfikacji. Warte uwagi jest działanie odwrotne, czyli wpierw określ swoje możli­wości, a później stawiaj cele i hipotezy badawcze, ale pamiętaj, aby nie były nazbyt proste lub banalne. Nie staraj się zbadać całego świata, bo jest to niemożliwe – stawiaj cele realne i dopasowane do własnych moż­liwości warsztatowych oraz skoncentruj się na wybranym, interesują­cym Cię fragmencie określonej dyscypliny nauk ekonomicznych, którą względnie łatwo jest ująć w jednym badaniu i dla której można postawić wartościowe z naukowego punktu widzenia hipotezy.

Z rozsądkiem konstruuj model metodologiczny dziedziny (dyscypli­ny) nauk ekonomicznych i z wyczuciem dobieraj metody badawcze oraz operacjonalizuj hipotezy – nie jest sztuką pochwalić się w dyser­tacji znajomością większości metod badawczych właściwych naukom ekonomicznym i umiejętnością ich poprawnej aplikacji. Pamiętaj, że piękno i elegancja tkwią w prostocie i umiarze. Badanie powinno być przeprowadzone wyłącznie na podstawie rzeczywiście istotnych metod badawczych, zgodnych z modelem metodologicznym dyscypliny nauk ekonomicznych, w której osadzone jest badanie. Pamiętaj, że nadmiar metod badawczych skutkuje zazwyczaj szumem informacyjnym i może powodować, iż powstałe wnioski będą niezgodne z rzeczywistym sta­nem przedmiotu badania.

Pamiętaj, co jest rzeczywistym celem badania, i zawsze dąż do ujawniania prawdy – nie popadaj w zbędne dygresje, a także nie konfirmuj hipotez za wszelką cenę, nawet nierzetelności badawczej. Falsyfikacja też jest filarem teorii, i to nawet trwalszym aniżeli konfirmacja. Pilnuj również, aby badanie przebiegało zgodnie z harmonogramem (konspektem), i nie dodawaj w trakcie jego realizacji zbędnych elemen­tów tylko po to, aby całość wyników prezentowała się efektowniej, czy­li, innymi słowy, nie mnóż celów szczegółowych i pobocznych w bada­niu. Koncentruj się na zasadniczym problemie badawczym!

Miej na względzie to, że każdy etap badania powinien kreować war­tość dodaną – zatem unikaj aktywności, które absorbują czas i zasoby, a które nic nie wnoszą do badania oraz dodatkowo mogą być źródłem dygresji i powodować utratę celu badania. Wartością powinny być wy­mierne efekty realizacji poszczególnych etapów procesu badawczego w postaci przyrostu teorii naukowej, zgodne z konspektem badania (rozprawy doktorskiej) oraz dostrzegane przez Ciebie i będące w takiej formie, abyś mógł dokonać ich ewaluacji z uwzględnieniem kryterium naukowości.

Zwracaj uwagę na wartość wyników badania dla odbiorców i pa­miętaj o pragmatyzmie teoretyzowania, ale nie ulegaj pokusie ko­mercjalizacji badania za wszelką cenę – pamiętaj, że Twoje badanie ma przede wszystkim służyć badanym podmiotom oraz otoczeniu, w którym one funkcjonują. Miej więc na względzie to, że badanie po­winno mieć walor praktyczny, aczkolwiek nie może przybrać formy ra­portu. Badanie musi odpowiadać bieżącym potrzebom określonej klasy podmiotów oraz dostarczać im rekomendacji na temat tego, jak popra­wić ich bieżącą sytuację. Prowadząc badanie, nie miej na myśli przede wszystkim tego, aby promować wyniki wszędzie tam, gdzie tylko się da, i na dodatek aby odnosić z tego tytułu korzyści finansowe (bez względu na to, jaki będzie miało to wpływ na badane podmioty).

Właściwie używaj w pracy badawczej języka i dbaj o formę -język jest elementem szczególnie istotnym w pracy badawczej, gdyż służy re­alizacji funkcji komunikacji na płaszczyznach: badacz – odbiorca wyni­ków badania, badacz – przedmiot badania oraz badacz – otoczenie, ale pamiętaj, aby nie stał się sztuką dla sztuki i jedynie ozdobnikiem utrud­niającym de facto odbiór treści ujętych w opracowaniu, tj. wyników pracy badawczej. Język powinien być dopasowany do poziomu wszyst­kich interesariuszy badania, ale przede wszystkim odbiorców wyników (wniosków), które powinny być zrozumiałe i jasne w przekazie. Używaj języka precyzyjnie i nie pozostawiaj pola do nadinterpretacji lub wąt­pliwości ze strony interesariuszy badania. Nie nadużywaj zbędnych słów, które tylko upiększają przekaz. W nauce liczy się efektywność komunikacji. Pamiętaj jednak, aby język nie był nazbyt prosty i zwulga­ryzowany. Z kolei forma realizacji celów badawczych oraz prezentacji wyników/osiągnięć powinna odpowiadać standardom ogólnie przyjętym w środowisku naukowym. Pamiętaj, że w nauce forma jest ważna, ale tak naprawdę nie o formę w pierwszej kolejności chodzi, tylko o zbliże­nie się badacza do rąbka prawdy o przedmiocie badania – aczkolwiek bez odpowiedniej formy nie jest to w pełni możliwe (!).

Stosuj formalny zapis zależności i relacji, buduj modele i posługuj się językiem matematyki, bo to przecież królowa nauk – pamiętaj jednak, że nauki ekonomiczne matematyką nie są i raczej nigdy nie będą. Oczywiste jest, że bez matematyki ekonomia sensu largo nie mogłaby się rozwijać. Niemniej jednak teoria ekonomii ma służyć nie tyle naukow­com, ile ogółowi społeczeństwa, więc dobrze by było, gdyby przez to społeczeństwo była rozumiana i akceptowana. Stosuj zatem język ma­tematyki tylko tam, gdzie rzeczywiście jest to potrzebne, ale zawsze sta­raj się zapisy formalne ozdabiać (lub nawet zastępować) opisami jako­ściowymi. Nadmiar matematyki w ekonomii postrzegaj raczej jako sztukę dla sztuki (oczywiście z określonymi wyjątkami) i staraj się nie dopu­ścić do tego, aby Twoim celem był model sam w sobie, a nie jego prak­tyczna aplikacja.

Wnioskując, wystrzegaj się stwierdzeń banalnych, potocznych i ska­żonych subiektywizmem lub wpływem interesariuszy badania -prowadzone przez Ciebie badanie powinno być obiektywne i w pełni niezależne. Wplatanie wątków lobbystycznych czyni z badania działal­ność nienaukową. Nie przejmuj się również, gdy wyniki nie są do końca pozytywne dla badanych podmiotów – konstruktywna informacja zwrotna w postaci wniosków z badania ma im przecież pomóc, a nie za­szkodzić. Badaniu nie przystoją także wnioski oczywiste, banalne, które tak naprawdę nie są fundamentem nowych teorii, a raczej stanowią egzemplifikację chałturnictwa i powielania wniosków innych badaczy. Nie bój się więc być badaczem odważnym i niepokornym – w nauce jest to ważne i potrzebne.

Wystrzegaj się sztucznej i wymuszonej interdyscyplinarności – in­terdyscyplinarny charakter problemu badawczego wcale nie świadczy, iż problem ten jest istotniejszy z naukowego punktu widzenia. Doszu­kiwanie się interdyscyplinarności w problemie badawczym nie jest także sensu stricto meritum badania naukowego. Nadmierne poszerzanie pro­blemu badawczego i dostrzeganie w nim wątków właściwych innym dyscyplinom nauki samo w sobie nie jest błędne i niewłaściwe. Pozo­staw jednak te wątki innym specjalistom. Istotą badania naukowego, zwłaszcza na etapie dysertacji doktorskiej, jest umiejętność zbadania wąskiego tematycznie obszaru, z którym badacz adept jest w stanie so­bie poradzić pod względem merytoryczno-warsztatowym.

Bądź badaczem światłym i uczestniczącym, ale nie ingeruj nadmier­nie w przedmiot badania i nie rozpraszaj myśli wielością porusza­nych wątków – istotą badania jest odkrycie prawd obiektywnych. Chcąc tego dokonać, powinieneś poszerzać swoje horyzonty myślowe. Wystrzegaj się jednak nadmiernego rozpraszania myśli i prób łączenia zbyt wielu wątków w badaniu. Twoja wszechstronność może służyć ba­daniu, aczkolwiek bądź świadom tego, że istotą badania naukowego są harmonia i wyważenie, a nie nadmiar i obfitość myśli.