Doktorat wdrożeniowy, zwany również doktoratem przemysłowym lub doktoratem w obszarze stosowanym, to program doktorski, który skupia się na rozwiązywaniu konkretnych problemów praktycznych w przemyśle, biznesie lub innych obszarach stosowanych.
Program ten łączy elementy akademickie z praktyką i zazwyczaj realizowany jest we współpracy z firmami, organizacjami lub innymi instytucjami, które mają konkretny problem badawczy, który może być rozwiązany przez doktoranta.
W ramach doktoratu wdrożeniowego doktorant zazwyczaj spędza część czasu w miejscu pracy lub w instytucji, z którą współpracuje, aby zdobyć praktyczne doświadczenie i poznać specyfikę branży. Oprócz pracy praktycznej, doktoranci zazwyczaj realizują też kursy akademickie, seminaria i badania naukowe, które umożliwiają im zdobycie wiedzy teoretycznej i metodologicznej potrzebnej do rozwiązania problemów praktycznych.
Doktoraty wdrożeniowe mają na celu łączenie świata nauki i biznesu, co może prowadzić do rozwoju innowacyjnych rozwiązań i technologii, które mają potencjał do wprowadzenia realnych zmian w przemyśle i biznesie.
Bolączką wielu osób kończących studia wyższe, zwłaszcza doktoranckie, jest wiedza typowo akademicka i abstrakcyjna, którą trudno przełożyć na konkretne rozwiązania w rzeczywistości. Absolwenci często nie potrafią dynamicznie i płynnie wkroczyć na ścieżkę kariery zawodowej, ze względu na brak cennego doświadczenia.
Szlifowanie umiejętności teoretycznych to niezbędna podstawa, do tej pory brakowało jednak elementu łączącego, pomiędzy wiedzą zdobywaną na studiach, a umiejętnościami potrzebnymi do realizowania tych założeń w codziennej praktyce wynikającej ze specyfiki danej profesji. Od dawna poszukiwano zatem narzędzi prawnych, które umożliwią zdobycie rzetelnej wiedzy podręcznikowej, jednocześnie dając możliwość jej zastosowania w wymagającej rzeczywistości. Odpowiedzią na tę potrzebę stał się doktorat wdrożeniowy.
Czym jest doktorat wdrożeniowy i na czym polega?
Pojęcie doktoratu wdrożeniowego oraz jego zasady zostały uregulowane w rozporządzeniu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 28 kwietnia 2017 r. Doktorat wdrożeniowy jest programem, który pozwala połączyć pracę badawczą z realnym wykonywaniem obowiązków na rzecz konkretnego podmiotu działającego w danej branży (doktorant musi być zatrudniony u przedsiębiorcy lub organu administracji publicznej na pełen etat). Jak wskazuje sama nazwa, projekt ma na celu „wdrożenie” efektów badań w praktyce. Adresatami pierwszej edycji programu są osoby rozpoczynające studia doktoranckie w roku akademickim 2017/2018 (przy czym nie ma gwarancji, iż nabór do programu będzie odbywał się rokrocznie). Nie ma znaczenia, czy kandydat podjął jeden, czy więcej kierunków studiów. Program może być realizowany w ramach już podjętej drogi kształcenia akademickiego lub też jako odrębne studia. Według założeń programowych z rekrutacji zostanie wyłonionych w drodze konkursu 500 doktorantów, którzy będą upoważnieni do pobierania comiesięcznego stypendium rządowego w kwocie 2.450,00 zł (dodatkowym źródłem dochodu będzie uposażenie otrzymywane od pracodawcy).
W jaki sposób przystąpić do doktoratu wdrożeniowego?
Poszczególne uczelnie wyższe w ramach rekrutacji do doktoratu wdrożeniowego stosują obowiązujące w danej jednostce warunki oraz tryb rekrutacji przewidziane dla studiów doktoranckich jako takich. W imieniu doktoranta wniosek wraz z pełną dokumentacją składa uczelnia macierzysta, tudzież instytut badawczy lub Państwowa Akademia Nauk. Zespół ministerialny powołany do oceny dokumentacji przedłożonej przez kandydatów oraz do wyłonienia beneficjentów programu, weźmie pod uwagę indywidualne osiągnięcia i dotychczasowe dokonania akademickie ambitnych młodych naukowców. Zespół oceni także poziom naukowy lub artystyczny załączonych prac, jak również przydatność, celowość oraz innowacyjność planowanych projektów ze, względu na rozwój naukowo-gospodarczy lub rozwój poszczególnych dziedzin sztuki. Deklarowane projekty muszą być zatem uzasadnione wyraźną potrzebą lub niszą w konkretnej materii, która wymaga rozwiązania bądź usprawnienia dotychczasowych rozwiązań. Celem doktoratu wdrożeniowego jest złożenie pracy doktorskiej wartościowej pod względem merytorycznym oraz praktycznym. Praca winna mieć charakter postępowy poparty kompleksową wiedzą podstawową.
Obowiązki pracodawcy oraz kwestia praw autorskich
Oczywistym obowiązkiem podmiotu zatrudniającego jest wypłacanie wynagrodzenia, lecz pracodawca powinien ponadto wyznaczyć doktorantowi opiekuna pomocniczego, który będzie sprawował pieczę i asystę nad pracami podejmowanymi przez doktoranta. Opiekunem pomocniczym według przepisów ustawy może być osoba, która:
- legitymuje się stopniem naukowym doktora;
- ma przynajmniej pięcioletnie doświadczenie w pracy badawczo-rozwojowej lub też znaczące osiągnięcia w zakresie opracowania, i wdrożenia w sferze gospodarczej lub społecznej oryginalnego rozwiązania projektowego, konstrukcyjnego, technologicznego lub artystycznego o ponadlokalnym zakresie, oraz trwałym i uniwersalnym charakterze.
Zasadniczą kwestią dyskusyjną jest sytuacja, w której, w ramach doktoratu wdrożeniowego młody naukowiec opracuje innowacyjne rozwiązanie, technologię lub konstrukcję, którą pracodawca chętnie wdrożyłby w swym przedsiębiorstwie na stałe. Wówczas należy zastanowić się w pierwszej kolejności nad prawami autorskimi do rezultatów badań doktoranta. Zastosowanie znajdują tu ogólne przepisy z zakresu prawa autorskiego, ponieważ prawodawca nie uregulował odrębnie praw autorskich związanych z dobrami uzyskanymi w wyniku programu wdrożeniowego. Subsydiarnie należy również sięgnąć do przepisów prawa pracy z uwagi na stosunek pracy łączący doktoranta z przedsiębiorcą.
Co do zasady, jeżeli ustawa lub umowa o pracę nie stanowią inaczej, pracodawca, którego pracownik stworzył utwór (konstrukcję, technologię, rozwiązanie, gotowy produkt, etc.) w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy, nabywa z chwilą przyjęcia utworu autorskie prawa majątkowe w granicach wynikających z celu umowy o pracę i zgodnego zamiaru stron. To rodzi konieczność szczegółowego ustalenia przez strony, bezpośrednio przed rozpoczęciem współpracy, podziału autorskich praw osobistych oraz majątkowych, i ewentualnego udziału doktoranta w zyskach. Jest to istotne zwłaszcza, gdy pracodawca ma zamiar zaadaptować i stosować wypracowane przez doktoranta rozwiązania w przyszłości (dotyczy to także m.in. ewentualnej sprzedaży praw, zgłoszenia patentów, powołania spółki typu spin, etc.).
Jednocześnie zaznaczyć należy, iż młody naukowiec wraz z zakończeniem studiów doktoranckich bądź z zakończeniem współpracy z daną firmą, nie odzyskuje automatycznie zbytych wcześniej autorskich praw majątkowych. Może jednak odzyskać prawa majątkowe do dysertacji, jeśli pracodawca nie podejmie się jej rozpowszechnienia w czasie przewidzianym przez przepisy prawa. Osoba pomyślnie kończąca doktorat wdrożeniowy ma do wyboru dwie drogi rozwoju: może kontynuować karierę naukową lub też realizować się w działalności społecznej, gospodarczej, bądź artystycznej.
Znaczenie doktoratu wdrożeniowego
Ideą programu jest wzmocnienie i usystematyzowanie współpracy pomiędzy środowiskiem naukowym, a społeczno-gospodarczym. W drodze doktoratu wdrożeniowego przedsiębiorstwa mogą zyskać wartościowych, kreatywnych i wykwalifikowanych pracowników. Dla osób podejmujących studia doktoranckie jest to natomiast okazja do zdobywania doświadczenia zawodowego w sposób niekolidujący z tokiem zajęć akademickich. Wynika stąd zatem obopólna korzyść. W jaki sposób program będzie funkcjonował i jakie będą jego skutki w rzeczywistości, pokaże czas.
Źródła:
- Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 28 kwietnia 2017 r.
- https://www.nauka.gov.pl
- Kodeks Pracy.