Autoreferat pracy doktorskiej

Autoreferat pracy doktorskiej powinien udzielić radzie wydziału lub powołanej przez nią komisji maksimum informacji w zakresie umiejętności autora rozprawy w zakresie:

-wykonywania opracowań naukowych,

–   doboru źródeł (materiałów),

–   selekcji i krytycznej oceny materiałów teoretycznych i empirycznych,

–   stosowania naukowych metod badawczych,

–   prezentowania znajomości problemów danej dyscypliny naukowej,

–   przedstawienia i obrony przyjętych w pracy tez (teza, z łac. thesis – to twierdzenie, które zamierza się udowodnić).

Autoreferat to nie jest streszczenie pracy, ale uzasadnienie i obrona osiągniętych rezultatów. To zwięzłe uzasadnienie powinno być tak jasne i przekonujące, żeby spowodowało bliższe zainteresowanie oceniającego gremium wartościami pracy dok­torskiej. Zatem w autoreferacie jasno formułujemy tezy, następnie prezentujemy je w ustalonej, logicznej kolejności, po czym uzasadniamy dobór materiałów teoretycznych i empirycznych oraz uzasadniamy dobrane metody badawcze. Jest więc miejsce w autoreferacie na wyraźne wyartykułowanie przyjętych ograniczeń w zakresie doboru źródeł i metod badawczych. Autoreferat w końcowej części powinien zawierać osiąg­nięte wyniki i ich interpretację. Spotykane często w praktyce autoreferaty zmierzające do streszczenia pracy w ocenie wielu ludzi nauki są dyskwalifikowane. Pragnę zwrócić uwagę również na możliwość odchylenia w drugą stronę. Otóż opracowując autorefe­rat, doktoranci często skupiają się na spisie wniosków i wytycznych wynikających z treści pracy. Nie zawsze jest to uzasadnione, a w każdym razie nie stanowi warunku sine qua non o wartości pracy. Jest to po prostu rzecz względna, zależna od charakteru i tematu rozprawy doktorskiej.

         Prace doktorskie nie muszą mieć charakteru typowo aplikacyjnego. Dobrze jest, jeśli stanowią rzetelne opracowanie naukowe stanowiące źródło inspiracji dla opraco­wań typowo aplikacyjnych, przydatnych w praktyce gospodarczej.

         Autoreferat jest opracowaniem docierającym do stosunkowo największej liczby osób zainteresowanych tematyką pracy doktorskiej. Jeśli rozprawę doktorską zna szczegółowo wąskie grono (promotor, recenzenci, członkowie komisji i ewentualnie zainteresowani pracownicy naukowi), to autoreferat wychodzi poza to grono, zwłaszcza (o czym nic zapominajmy) że obrona pracy jest publiczna, ogłoszona w prasie. Każdy może więc zgodnie z treścią zawiadomienia o obronie pracy doktorskiej zapoznać się z pracą i autoreferatem wyłożonym do publicznego wglądu. Ze względu na obszerność pracy, zainteresowani z reguły zapoznają się najpierw z autoreferatem, potem sięgają dopiero do egzemplarza rozprawy. Rola i znaczenie autoreferatu rośnie, zważywszy, że nie wszystkie prace (jak dotąd bardzo nieliczne) są publikowane przez wydawnictwa uczelniane lub instytutowe. Autoreferat jako opracowanie krótkie może być rozpo­wszechniony w formie kserokopii lub wydruków komputerowych wśród szerokiego grona osób zainteresowanych, wybranych zawsze zgodnie z wolą doktoranta.

W zgłoszeniu o publicznej obronie pracy doktorskiej podaje się, obok tematu, miejsca i innych formalnych wymogów, możliwość zapoznania się z autoreferatem i pracą, a ponadto wymienia się tytuły i nazwiska promotora i recenzentów. Praca doktorska na tym etapie jest więc firmowana przez autora, ale dopuszczona do publicznej obrony związana jest z osobami promotora i recenzentów, którzy w kon­kluzji swoich opinii wyrazili pozytywne sądy o wartości tej pracy. Autoreferat stanowi również opracowanie, które doktorant będzie wygłaszał przed oceniającym gremium i wszystkimi osobami, które przybędą na publiczną obronę pracy doktorskiej. Musi zatem być komunikatywny na tyle, by był zrozumiały dla profesjonalisty zajmującego się problemem oraz dla osób amatorsko zainteresowanych tematyką pracy.

Jest w końcu autoreferat swego rodzaju scenariuszem dla doktoranta, który pragnie zrobić jak najkorzystniejsze wrażenie na słuchaczach przybyłych na publiczną obronę. Z tego punktu widzenia autoreferat, obok wymienionych już cech, powinien być okazją do wykazania się erudycją i umiejętnością pięknej, swobodnej i jasnej prezentacji zjawisk i poglądów. Jest to wszak tematyka, którą doktorant zajmował się przez kilka lat, a powinien ją omówić w autoreferacie co najwyżej na kilkunastu stronach, a w prezentacji bezpośredniej w ciągu kilkunastu minut. Nic jest to więc zadanie ani łatwe, ani proste, wymagające skupienia i koncentracji myśli, a jednocześ­nie swobody w referowaniu i dyskusji nad tezami pracy. Sposobem opracowania i wygłaszania autoreferatu doktorant wypracowuje sobie image wobec przedstawicieli nauki, publiczności no i licznych krewnych i przyjaciół przybyłych na obronę, a bardzo rzadko mających okazję widzieć i słyszeć doktoranta w tak niezwykłej roli.

Najwygodniej, gdy doktorant będzie posiłkował się następu­jącym schematem autoreferatu:

1)Tytuł;

2)  Uzasadnienie celowości tematu;

3)  Wyszczególnienie tezy (lub tez);

4)  Metody doboru materiałów wraz z ich uzasadnieniem;

5)  Metody badawcze wraz z ich uzasadnieniem;

6)Znaczenie praktyczne i teoretyczne pracy doktorskiej według opinii doktoranta.

         W zakończeniu autoreferatu można podkreślić, jakie w omawianej dziedzinie istnieją problemy nie rozwiązane i jaki jest do nich stosunek i ocena doktoranta. W całym opracowaniu i prezentowaniu autoreferatu musi być widoczny z jednej strony profesjonalizm, z drugiej zaś skromność doktoranta i pokora przed wielkimi proble­mami nauki.