Doktorat z teologii – praca doktorska z teologii
„Teologia” należy do tych pojęć obiegowych, które jak, się sądzi, rozumie się i „czuje” od razu, bez. specjalnych wyjaśnień. Jest to jednak złudzenie. Jest ona bardzo wieloznaczna, wielopostaciowa i o nader skomplikowanej budowie.
CZYM NIE JEST?
Trzeba pamiętać, że istnieje wiele najrozmaitszych teologii: prapierwotna, mitologiczna, fabularno-poctycka, filozoficzna, teozoficzna itp. Ponadto każda niemal religia ma swoją teologię. Dlatego musimy dodawać, ściśle biorąc, że chodzi nam o teologię chrześcijańską. Ale i tutaj istnieją różne teologie, różne nie tylko co do doktryny, ale i co do swej budowy: subiektywistyezna, fideistyczna, emocjonalna, fantazja typu platońskiego, ograniczona do samego wyjaśnienia Biblii, irracjonalna… To tylko te negatywne. Wdzierają się one niekiedy i do teologii „katolickiej”.
Trzeba więc jeszcze bliższego sprecyzowania:
Teologia nie jest jakąś fantazją na tematy religijne, zbiorem odczuć religijnych, wytworem emocji, świadomością Kościoła, modlitwą ani jakąś sztuką;
Nie jest potocznym opowiadaniem, nawet o Bogu, samym językiem religijnym, luźnym zlepkiem „zdań pobożnych”, ani jakimś poznaniem w niczym niekontrolowanym intelektualnie;
Nie jest nauczaniem kościelnym, soborowym, papieskim, biskupim, kazaniem, katechezą ani przypowiadaniem, choć to wszystko jest jakimś oparciem dla niej;
Nie jest tylko jakimś niekontrolowanym namysłem nad światem wyższym, refleksją nad wiarą, zadumaniem nad rzeczami ostatecznymi;
Nie jest natchnieniem, objawieniem, ekstazą ani wiedzą „tajemną”, dostępną tylko nielicznym wybranym;
Nie jest tym samym, co wiara religijna, bo wiara całego Kościoła jest zbawcza, niezmienna i nieomylna, natomiast teologia jest w zasadzie tworem ludzkim, zmienna i omylna, jakkolwiek jest zakorzeniona w wierze i pomaga wiarę tę rozjaśniać;
Nie jest zwykłym posługiwaniem się Biblią, ani nawet nie utożsamia się z tekstem Pisma Świętego, chociaż w Piśmie są nieraz całe partie teologiczne, jak autorów’ pra- pierwotnych w Nowym Testamencie, np. autora „Mów Pańskich”, św. Pawła z Tarsu, św. Jana Ewangelisty, autora Listu do Hebrajczyków itp.;
Nie jest filozofią ani żadną nauką świecką w jakimkolwiek znaczeniu, ani jakąś umiejętnością w zakresie życia doczesnego;
Nie jest światopoglądem lub życiopoglądem, jakąś postawą życiową, jakimś zmysłem religijnym, ani zbiorem osobistych poglądów lub teorii.
CZYM JEST?
Po dwóch tysiącach lat teologia katolicka staje się coraz trudniejsza i wymaga coraz lepszego przygotowania od tych, którzy chcą ją w całości zgłębić. Ponadto przechodzi duże przemiany, a nawet skoki rozwojowe.
Dość wspomnieć, że Sobór Watykański II dokonał tak wielkiego przełomu w żywej świadomości Kościoła oraz w konstrukcji nauk teologicznych, iż teologia w duchu przedsoborowym stała się mało użyteczna, po części anachroniczna, a nawet – w niektórych punktach – dziś już błędna. Stąd niektórzy starzy teologowie nie mogą się odnaleźć w dzisiejszej sytuacji myślenia teologicznego.
Teologia jest to systematyczna, spójna, żywa, metodycznie zorganizowana wiedza o rzeczywistości w aspekcie Transcendencji, oparta na objawieniu i poznaniu naturalnym (naukowym i pozanaukowym) i posługująca się odpowiednimi dla siebie, logicznymi spodobami argumentacji i weryfikacji twierdzeń.
PODZIAŁ NA DYSCYPLINY
Teologia jest z istoty jedna i niepodzielna, ale względy dydaktyczne i metodologiczne spowodowały jej dzielenie się, głównie od XVII w., na coraz to bardziej szczegółowe dyscypliny. W rezultacie wyróżnia się cztery rodzaje dyscyplin podstawowych:
- systematyczne – fundamentalna, dogmatyczna, moralna, społeczna, prawo kościelne, ekumeniczne, epistemologia teologiczna, metodologia teologiczna:
- historyczne – egzegeza biblijna, historia Kościoła, patrologia, historia dogmatów, teologia biblijna, historia chrześcijaństwa, historia teologii;
- praktyczne – pastoralna, życia wewnętrznego, pedagogika chrześcijańska, liturgika. katechetyka, homiletyka, misjologia. laikatu, o chrześcijańskiej działalności charytatywnej;
- pomocnicze – filozofia, psychologia, socjologia, historia powszechna, religioznawstwo, filologia, kulturoznawstwo, etnologia, antropologia ogólna i inne nauki o człowieku i społeczeństwie.
W ślad za coraz większym akcentowaniem religijnej antropologii mnożą się nowe kreacje teologicznych dyscyplin pochodnych o najrozmaitszych zakresach: teologia rzeczywistości ziemskich, kosmosu, materii, historii ludzkiej, państwa, narodu, kultury, nauki, literatur)’, sztuki, ekonomii, techniki, sportu, pieniądza, pracy, zabawy, czasu wolnego, twórczości, pici, rodziny, społeczności, miasta, rewolucji, polityki, socjalizmu, prawa, znaków czasu, cierpienia, choroby, śmierci, milczenia, życia itp.
W KONSTRUOWANIU TYCH „TEOLOGII” SĄ RÓŻNE STANOWISKA:
- albo dany odcinek rzeczywistości doczesnej stawia się w świetle objawienia chrześcijańskiego czy samego faktu chrześcijaństwa w świecie, szukając przede wszystkim informacji „z góry”;
- albo bada się dany odcinek w świetle nauk świeckich, w świetle informacji „z dołu”, doszukując się jakiejś jej wartości dla objawienia chrześcijańskiego (rewelacjonizacja wiedzy doczesnej);
- albo, jak się dzieje najczęściej, zajmuje się stanowisko syntetyczne, które przyjmuje realną różnicę między objawieniem a wiedzą naturalną, ale dostrzega także ich twórczą komplementarność, tak że każda teologia jest odpowiednią syntezą prawd objawionych i naturalnych.