Doktorat z teologii – praca doktorska z teologii

„Teologia” należy do tych pojęć obiegowych, które jak, się sądzi, rozumie się i „czuje” od razu, bez. specjalnych wyjaśnień. Jest to jednak złudzenie. Jest ona bardzo wieloznaczna, wielopostaciowa i o nader skomplikowanej budowie.

CZYM NIE JEST?

Trzeba pamiętać, że istnieje wiele najrozmaitszych teologii: prapierwotna, mitolo­giczna, fabularno-poctycka, filozoficzna, teozoficzna itp. Ponadto każda niemal religia ma swoją teologię. Dlatego musimy dodawać, ściśle biorąc, że chodzi nam o teologię chrześcijańską. Ale i tutaj istnieją różne teologie, różne nie tylko co do doktryny, ale i co do swej budowy: subiektywistyezna, fideistyczna, emocjonalna, fantazja typu pla­tońskiego, ograniczona do samego wyjaśnienia Biblii, irracjonalna… To tylko te nega­tywne. Wdzierają się one niekiedy i do teologii „katolickiej”.

Trzeba więc jeszcze bliższego sprecyzowania:

Teologia nie jest jakąś fantazją na tematy religijne, zbiorem odczuć religijnych, wytworem emocji, świadomością Kościoła, modlitwą ani jakąś sztuką;

Nie jest potocznym opowiadaniem, nawet o Bogu, samym językiem religijnym, luźnym zlepkiem „zdań pobożnych”, ani jakimś poznaniem w niczym niekontrolowa­nym intelektualnie;

Nie jest nauczaniem kościelnym, soborowym, papieskim, biskupim, kazaniem, kate­chezą ani przypowiadaniem, choć to wszystko jest jakimś oparciem dla niej;

Nie jest tylko jakimś niekontrolowanym namysłem nad światem wyższym, refle­ksją nad wiarą, zadumaniem nad rzeczami ostatecznymi;

Nie jest natchnieniem, objawieniem, ekstazą ani wiedzą „tajemną”, dostępną tylko nielicznym wybranym;

Nie jest tym samym, co wiara religijna, bo wiara całego Kościoła jest zbawcza, niezmienna i nieomylna, natomiast teologia jest w zasadzie tworem ludzkim, zmienna i omylna, jakkolwiek jest zakorzeniona w wierze i pomaga wiarę tę rozjaśniać;

Nie jest zwykłym posługiwaniem się Biblią, ani nawet nie utożsamia się z tekstem Pisma Świętego, chociaż w Piśmie są nieraz całe partie teologiczne, jak autorów’ pra- pierwotnych w Nowym Testamencie, np. autora „Mów Pańskich”, św. Pawła z Tarsu, św. Jana Ewangelisty, autora Listu do Hebrajczyków itp.;

Nie jest filozofią ani żadną nauką świecką w jakimkolwiek znaczeniu, ani jakąś umiejętnością w zakresie życia doczesnego;

Nie jest światopoglądem lub życiopoglądem, jakąś postawą życiową, jakimś zmy­słem religijnym, ani zbiorem osobistych poglądów lub teorii.

CZYM JEST?

Po dwóch tysiącach lat teologia katolicka staje się coraz trudniejsza i wymaga coraz lepszego przygotowania od tych, którzy chcą ją w całości zgłębić. Ponadto prze­chodzi duże przemiany, a nawet skoki rozwojowe.

Dość wspomnieć, że Sobór Waty­kański II dokonał tak wielkiego przełomu w żywej świadomości Kościoła oraz w konstrukcji nauk teologicznych, iż teologia w duchu przedsoborowym stała się mało użyteczna, po części anachroniczna, a nawet – w niektórych punktach – dziś już błęd­na. Stąd niektórzy starzy teologowie nie mogą się odnaleźć w dzisiejszej sytuacji myś­lenia teologicznego.

Teologia jest to systematyczna, spójna, żywa, metodycznie zorganizowana wiedza o rzeczywistości w aspekcie Transcendencji, oparta na objawieniu i poznaniu natural­nym (naukowym i pozanaukowym) i posługująca się odpowiednimi dla siebie, logicz­nymi spodobami argumentacji i weryfikacji twierdzeń.

PODZIAŁ NA DYSCYPLINY

Teologia jest z istoty jedna i niepodzielna, ale względy dydaktyczne i metodolo­giczne spowodowały jej dzielenie się, głównie od XVII w., na coraz to bardziej szczegó­łowe dyscypliny. W rezultacie wyróżnia się cztery rodzaje dyscyplin podstawowych:

1. systematyczne – fundamentalna, dogmatyczna, moralna, społeczna, prawo koś­cielne, ekumeniczne, epistemologia teologiczna, metodologia teologiczna:
2. historyczne – egzegeza biblijna, historia Kościoła, patrologia, historia dogmatów, teologia biblijna, historia chrześcijaństwa, historia teologii;
3. praktyczne – pastoralna, życia wewnętrznego, pedagogika chrześcijańska, litur­gika. katechetyka, homiletyka, misjologia. laikatu, o chrześcijańskiej działalności cha­rytatywnej;
4. pomocnicze – filozofia, psychologia, socjologia, historia powszechna, religio­znawstwo, filologia, kulturoznawstwo, etnologia, antropologia ogólna i inne nauki o człowieku i społeczeństwie.

W ślad za coraz większym akcentowaniem religijnej antropologii mnożą się nowe kreacje teologicznych dyscyplin pochodnych o najrozmaitszych zakresach: teologia rzeczywistości ziemskich, kosmosu, materii, historii ludzkiej, państwa, narodu, kul­tury, nauki, literatur)’, sztuki, ekonomii, techniki, sportu, pieniądza, pracy, zabawy, czasu wolnego, twórczości, pici, rodziny, społeczności, miasta, rewolucji, polityki, socjalizmu, prawa, znaków czasu, cierpienia, choroby, śmierci, milczenia, życia itp.

W KONSTRUOWANIU TYCH „TEOLOGII” SĄ RÓŻNE STANOWISKA:

1. albo dany odcinek rzeczywistości doczesnej stawia się w świetle objawienia chrześcijańskiego czy samego faktu chrześcijaństwa w świecie, szukając przede wszy­stkim informacji „z góry”;
2. albo bada się dany odcinek w świetle nauk świeckich, w świetle informacji „z dołu”, doszukując się jakiejś jej wartości dla objawienia chrześcijańskiego (rewelacjonizacja wiedzy doczesnej);
3. albo, jak się dzieje najczęściej, zajmuje się stanowisko syntetyczne, które przyj­muje realną różnicę między objawieniem a wiedzą naturalną, ale dostrzega także ich twórczą komplementarność, tak że każda teologia jest odpowiednią syntezą prawd objawionych i naturalnych.