Wprowadzenie
Specyfika nauki znajduje odzwierciedlenie również w planowaniu badań. Układanie planów związane jest, jak wiadomo, z przygotowywaniem i porządkowaniem listy czynności przewidzianych do wykonania. W przypadku nauki nie wszystko można umieścić na liście, także w odniesieniu do nie wszystkich działań uzasadnione jest podawanie dokładnych ram czasowych. Nie można wymagać od naukowców, by określali, jakie wyniki i kiedy zostaną osiągnięte. Naukowcy umiejący odpowiedzieć na podobne pytania, posiadaliby w istocie zdolności prorocze. To, co można i trzeba planować i o co pytać, to cele, do których się dąży i potrzebne do tego środki. Nie jest to oczywiście równoznaczne z gwarancją ani ze zobowiązaniem, że zaplanowane środki będą wystarczające, a cele zostaną osiągnięte.
Podczas układania planu należy sobie zdawać sprawę z motywów, które doprowadziły do postawienia danego zagadnienia. Należy również wiedzieć, czy chodzi o:
- poszerzenie wiedzy,
- zaspokojenie jakiejś potrzeby, czyli praktyczne zastosowanie uzyskane
go rozwiązania.
W pierwszym przypadku – gdy chodzi o poszerzenie wiedzy – trzeba uzasadnić, dlaczego takie, a nie inne zagadnienie proponuje się rozwiązać. Zagadnień dotychczas nierozwiązanych jest bowiem wiele, należy więc dokonać świadomego wyboru. W szczególności trzeba się orientować, czy chodzi o zagadnienie już stawiane przez innych, ale nierozwiązane, czy o zagadnienie rozwiązane przez innych, ale niedokładnie lub w zbyt wąskim zakresie, np. tylko dla szczególnego przypadku, czy wreszcie o zagadnienie nie tylko dotychczas nierozwiązane, ale i przez nikogo niepostawione. W każdym z tych przypadków należy starać się dociec, dlaczego tak jest, gdyż od odpowiedzi na to pytanie może zależeć, jakie ma się szansę na rozwiązanie zagadnienia.
W drugim przypadku – gdy chodzi o zaspokojenie jakiejś potrzeby – trzeba być świadomym, że tych potrzeb jest wiele, że należy przedkładać potrzeby ważniejsze i pilniejsze nad inne, ale trzeba określić, pod jakim względem i dla kogo. Należy przy tym wziąć pod uwagę środki potrzebne do rozwiązania zagadnienia i do ewentualnego zastosowania otrzymanego rozwiązania w praktyce.
To, jakim badaniom daje się pierwszeństwo, nie jest sprawą obojętną, bo wykonanie jednych badań powoduje niemożność wykonania innych, stąd też pojawia się konieczność jasnego i jednoznacznego rozeznania tematyki i zakresu.
Konieczność uwzględniania czasu podczas planowania jest oczywista. Jednak w przypadku badań naukowych podawanie dokładnego czasu wykonania kolejnych etapów zadania może się okazać dezorganizujące dla całości planu. Zawsze istnieje możliwość, z którą należy się liczyć, pojawienia się konieczności powtórzenia pomiarów, np. ze zwiększoną dokładnością, bądź wykonania badań uzupełniających. W toku pracy zaplanowanej w pewnym wąskim zakresie może się okazać, że należałoby rozszerzyć ten zakres, co jest naukowym sukcesem. Racjonalne postępowanie każe zwiększyć np. liczbę pomiarów dla sprawdzenia całego rozszerzonego zakresu, co oczywiście wiąże się z większym nakładem czasu. Należy przy tym zwrócić uwagę, że czas naukowca jest cenny, bowiem:
- koszt kształcenia naukowców jest znaczny,
- samo kształcenie trwa dłużej niż w innych zawodach,
- absorbowanie naukowca zajęciami odciągającymi go od badań naukowych powoduje utratę korzyści, jakie mogłyby ze sobą przynieść badania.
Zakończenie
Rozważając problem rozwoju nauki, nie można nie wspomnieć o ludziach niezwykle twórczych, geniuszach. Są oni ponadprzeciętnymi jednostkami, a praca przez nich wykonywana nie może być zastąpiona pracą innych ludzi. Z tego względu nie można twierdzić, że ich praca jest tego samego typu co praca, o której była wcześniej mowa. W przypadku geniusza praca nie jest środkiem do celu, lecz sama jest celem ich działania, a akt tworzenia jest tożsamy z życiem.
Planowanie badań naukowych by www.doktoraty.pl