Metoda biograficzna znalazła szersze zastosowanie zwłaszcza w badaniach socjologicznych. Ostatnio coraz częściej stosuje się ją w badaniach pedagogicznych i psychologicznych. Nie jest to w pełni metoda samodzielna. Wykorzystanie jej wymaga odwołania się do innych metod: obserwacji, sondażu, analizy dokumentów itp. „Najogólniej określa się ją jako metodę polegającą na opisie i analizie przebiegu życia ludzkiego rozpatrywanego w kontekście określonego wycinka rzeczywistości społecznej” (M. Łobocki, 2003, s. 294). W metodzie biograficznej korzysta się z różnych wypowiedzi pisemnych, takich jak: pamiętniki, życiorysy, dzienniki, listy, wspomnienia, autobiografie i inne, oraz z wypowiedzi ustnych przeważnie na temat życia osobistego badanych.
Metoda biograficzna może mieć formę metody monograficznej bądź metody indywidualnych przypadków.
Metoda monograficzna „polega na traktowaniu układu społecznego jako pewnej całości i dąży do zanalizowania układu relacji między częściami tej całości, zasad jej funkcjonowania i dynamiki” (S. Nowak, 1965, s. 333). Przedmiotem badań metody monograficznej są instytucje społeczne: przedszkola, szkoły, rodzina, domy kultury, muzea, instytucje socjalne, instytucje religijne, świetlice.
Dużą wagę przywiązuje się w niej do różnych źródeł informacji, m.in. materiałów pisemnych, np. sprawozdania, dzienniki, pamiętniki, notatki, listy itp., oraz uzyskanych w trakcie rozmów i wywiadów z osobami pełniącymi różne funkcje kierownicze.
Metoda indywidualnych przypadków, często zamiennie określana jako „studium przypadku”, „analiza przypadku” lub „metoda kliniczna”, obejmuje zazwyczaj kilka czy nawet kilkanaście i więcej przypadków, a nie jeden przypadek (M. Łobocki, 2003, s. 304).
Na ogół przez metodę indywidualnych przypadków rozumie się gromadzenie danych o rozwoju i życiu fizycznym, psychicznym i społecznym pojedynczych ludzi interesujących badacza.
Metoda indywidualnych przypadków – pisze T. Pilch – jest „sposobem badań polegającym na analizie jednostkowych losów ludzkich, uwikłanych w określone sytuacje wychowawcze, lub na analizie jednostkowych biografii ludzkich z nastawieniem na opracowanie diagnozy przypadku lub zjawiska w celu podjęcia działań terapeutycznych” (T. Pilch, 1995, s. 48). Chcąc otrzymać wiarygodny materiał badawczy, należy korzystać z możliwie wielu źródeł, takich jak obserwacje, rozmowy, wywiady, analizy dokumentów osobistych (zeszyty, pamiętniki, notatki), które pomogą poznać fakty z życia, opinie i postawy.
Metoda biograficzna – łącznie z dwiema jej odmianami, czyli metodą monograficzną i metodą indywidualnych przypadków – nie jest pozbawiona zarówno dodatnich, jak i ujemnych stron pod względem swej wartości poznawczej, dlatego warto się z nimi dokładniej zapoznać (M. Łobocki, 2003, s. 308-310).
Metoda biograficzna w doktoracie by www.doktoraty.pl