W pluralistycznym podejściu badawczym można wyróżnić dwie drogi postępowania badawczego – ilościowe i jakościowe. Podejścia te nawzajem się uzupełniają, co oznacza, że badacz nie traktuje ich jako przeciwstawne sobie, lecz komplementarne wobec siebie. Można stosować obydwa typy równolegle lub sekwencyjnie. Badania ilościowe można uzupełnić i wzbogacić badaniami jakościowymi i na odwrót. Pluralistyczne podejście stwarza możliwość poznawania rzeczywistości społecznej na różne sposoby.
Podejście ilościowe jest wyprowadzone z założeń metodologii opartej na filozofii pozytywistycznej. Założenia podkreślają „istnienie obiektywnego świata, możliwość równie obiektywnego poznania go za pomocą precyzyjnie skonstruowanych narzędzi. Bada się tylko poddające się pomiarowi obiekty, poszukuje się nimi zależności przyczynowo-skutkowe, aby odkrywszy je, móc wywierać skuteczniejszy wpływ na rzeczywistość społeczną” (T. Pilch, T. Bauman,’2001, s. 268).
W badaniach tych badacz jest najczęściej zewnętrznym obserwatorem badanych faktów, zjawisk, procesów i zachowań. Metodologia badań realizowanych w tym nurcie jest wzorowana na metodologii badań w warunkach przyrodniczych. W badaniach ilościowych badacz, zachowując obiektywizm, za pomocą liczenia i mierzenia bada tylko poddające się pomiarowi obiekty.
Badanym zjawiskom przypisuje się wartości liczbowe. „Najpierw badacz musi zdefiniować fakty, którymi się interesuje, zbudować model zjawiska, określić warunki występowania faktów, relacje między nimi, przypisać im role przyczyny lub skutku. Musi również skonstruować narzędzia badań umożliwiające pomiar, zwracając uwagę na ich trafność (mierzą to, co mają mierzyć) i rzetelność (dokładność pomiaru)” (Z. Kruszewski, 2008, s. 9-10).
Model badań empirycznych ilościowych jest niejednokrotnie mało przydatny w nurcie uprawiania badań społecznych. Niektóre fakty i zjawiska poddają się tylko procedurom badań empirycznych ilościowych, związanych z opisem, wyjaśnianiem, liczeniem, mierzeniem, a inne nie poddają się tym procedurom;
Podejście jakościowe skupia się na poznaniu faktów i zjawisk w takiej postaci, w jakiej są one postrzegane przez ludzi. Grupa metod jakościowych odwołuje się do metodologii zakładającej „subiektywny charakter własnej wiedzy i poznania”. Badacz ma tu „świadomość jedności ze światem badanym (brak dualnego podziału na poznającego i świat poznawany) […] musi posługiwać się narzędziami »miękkimi«, elastycznymi […] za pomocą których może docierać bardziej »w głąb« badanego zjawiska, a także poszerzyć perspektywę jego oglądalności (kontekst)” (T. Pilch, T. Bauman, 2001, s. 268).
W badaniach jakościowych odrzuca się matematyczne procedury analityczne, opis i wyjaśnienie, pomiar, a przyjmuje się podejście służące „rozumieniu i interpretacji” zjawisk społecznych, skierowanych na świat wartości, przeżyć, nadziei, uczuć, lęków, aspiracji, postaw badanych.
Badania jakościowe „od wewnątrz” umożliwiają poznanie szerszego kontekstu interesujących badacza zjawisk i rozpoznawania ich w warunkach naturalnych. Badacz może badać kontakty między ludźmi, ich relacje, posługuje się empatią, słucha, rozmawia z badanymi i w ten sposób poznaje nie tylko fakty i zjawiska społeczne, ale i ich okoliczności, skutki i znaczenie (T. Pilch, T. Bauman, 2001, s. 265-293).
Wśród metod jakościowych T. Bauman wyróżnia: badania etnograficzne, studium przypadku, badania biograficzne, badania fenomenograficzne, badania w działaniu (T. Pilch, T. Bauman, 2001, s. 294-317).
Do innych metod zalicza się metody: obserwacji uczestniczącej, swobodnej, wywiad swobodny indywidualny i grupowy, przybierający formę niekrępującej rozmowy, prowadzony w atmosferze zaufania, oraz analizę dokumentów osobistych.
Badania jakościowe, mimo wielu zalet, budzą pewne zastrzeżenia. Zarzuca się im niewiarygodność z powodu braku możliwości powtórzeń. Jednak podejście jakościowe jest jak najbardziej pożądane, gdyż faktów i zjawisk nie poddaje się badaniom ilościowym i wymagają one badań jakościowych, służących rozumieniu i interpretacji.
Badania ilościowe i jakościowe w doktoracie by www.doktoraty.pl