Typologia metod badawczych

Do zbadania interesującego badacza obszaru niezbędnym jest wybór najwłaściw­szej metody badawczej, która wspierana będzie poprzez optymalnie dobrane tech­niki badawcze przy wykorzystaniu skonstruowanych w tym celu narzędzi^[1].

Definicje i pojęcia

Słownikowa definicja terminu „metoda” to: „świadomie i konsekwentnie sto­sowany sposób postępowania mający prowadzić do osiągnięcia zamierzonego celu”, ale ten sam słownik, wywodząc termin z greki (methodos – badanie), określa ją jako drogę dojścia, sposób poznania (czegoś, kogoś)^[2]. Stefan Nowak metodą ba­dawczą nazywa: „określony, powtarzalny i wyuczany sposób – schemat lub wzór – postępowania, świadomie skierowanego na realizację pewnego celu poprzez dobór środków odpowiednich do tego celu”^[3]. Ten sam autor proponuje także inne okre­ślenie, gdzie metoda to: „właściwy sposób szukania optymalnie zasadnych i opty­malnie dokładnych odpowiedzi na pytania interesujące badacza”^[4].

Szukasz pomocy w redakcji / korekcie / wyszukiwaniu materiałów do doktoratu / publikacji? Napisz do nas

Piotr Sienkie­wicz w swej interpretacji terminu stawia wyraźne rozdzielenie celu zastosowania metody do poznawczego i utylitarnego. Proponuje jednocześnie, aby metodą była: „procedura postępowania, która umożliwia posługiwanie się określonymi środka­mi w celu pozyskania prawdy oraz przekształcania rzeczywistości”^[5]. Interesującą definicję przedstawia Aleksander Kamiński, który stwierdza, że metodą badawczą jest: „zespół teoretycznie uzasadnionych zabiegów koncepcyjnych i instrumental­nych obejmujących najogólniej całość postępowania badacza, zmierzającego do rozwiązania określonego problemu naukowego”^[6]. Podobnie John W Creswell, w metodach badawczych widząc jeden z głównych elementów projektu badawcze­go, zauważa, że służą one badaczowi do gromadzenia oraz analizy i interpretacji zebranych danych^[7].

Ze względu na mnogość metod badawczych w literaturze przedmiotu ustalana jest typologia metod badawczych. Leszek F. Korzeniowski proponuje podział me­tod, uwzględniając sposób pozyskania informacji, na:

• jakościowe (uzyskiwane są tu przede wszystkim odpowiedzi na pytania „dla­czego?”, np.: wywiad niestandaryzowany, obserwacja uczestnicząca);
• ilościowe (uzyskiwane są tu przede wszystkim odpowiedzi na pytania „ile?”, np.: ankieta, wywiad standaryzowany);
• triangulacji (metoda mieszana wykorzystująca dwie lub więcej metod jakościo­wych lub ilościowych, przy zastosowaniu porównania lub syntezy uzyskanych wyników)^[8].

Podobny podział proponuje John W Creswell, dzieląc metody badawcze na ilo­ściowe, jakościowe i mieszane.

Poniższa tabela zawiera najważniejsze różnice pomiędzy zaprezentowanymi metodami.

Równie popularnym podziałem metod badawczych jest podział na metody teoretyczne i empiryczne. Jak słusznie zauważa Piotr Sienkiewicz, oba typy me­tod mają inne naukowe przeznaczenie. Zasadniczym celem metod empirycznych jest zebranie materiału badawczego, teoretycznych natomiast: „logiczne przetwo­rzenie i uporządkowanie materiału empirycznego”^[9]. Wśród metod teoretycz­nych wyróżnia on: „metody prezentowane w sposób opisowy (analiza, synteza, abstrahowanie, uogólnienie, porównanie) oraz metody, które można przedstawić w postaci schematów logicznych, zwane także metodami ścisłego wnioskowania (rozumowania)”^[10].

Szerzej obszar teoretycznych metod badawczych prezentują Marian Cieślar­czyk i Zenon Chojnacki, wyróżniając:

• analizę (elementarną, strukturalną, funkcjonalną, przyczynową, logiczną, po­jęciową, porównawczą, genetyczną, matematyczną, ilościową, jakościową, jako- ściowo-ilościową, systemową, wartości, analizę i krytykę źródeł oraz piśmien­nictwa),
• syntezę,
• abstrahowanie,
• porównanie,
• uogólnienie,
• klasyfikowanie,
• wnioskowanie^[11].

^[1]   Szerzej: M. Cieślarczyk, Z. Chojnacki, Techniki i narzędzia badawcze stosowane w pracach magi­sterskich i doktorskich…, op. cit., s. 39.

^[2]    E Sobol (red.), Słownik wyrazów obcych, Warszawa 1995, s. 714.

^[3]   S. Nowak,Metodologia badań społecznych…, op. cit., s. 19.

^M Ibidem, s. 55.

^[5]   P. Sienkiewicz, Metody badań nad bezpieczeństwem i obronnością…, op. cit., s. 31.

^[6]   A. Kamiński, Metoda, technika, procedura badawcza w pedagogice empirycznej, [w:] Metodologia pe­dagogiki społecznej, R. Wroczyński, T. Pilch (red.), Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1974, s. 65.

^[7]    Szerzej: J.W Creswell, Projektowanie badań naukowych. Metody jakościowe, ilościowe i mieszane, Kraków 2013, s. 41.

^[8]   LF. Korzeniowski, Podstawy nauk o bezpieczeństwie, Warszawa 2012, s. 44-49.

^[9]   P. Sienkiewicz, Metody badań md bezpieczeństwem i obronnością…, op. cit., s. 37.

^[10]  Ibidem.

^[11]  Szerzej: M. Cieślarczyk, Z. Chojnacki, Techniki i narzędzia badawcze stosowane w pracach magi­sterskich i doktorskich…, op. cit., s. 45-60.